Hoog op de Kennisagenda van het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2016 – 2020 (UP) staat het ontwikkelen van handelingsperspectieven voor het omgaan met bodemdaling. Om die reden heeft het UP aan het NKB gevraagd drie kennisvragen ten aanzien van bodemdaling uit te werken: governance, bekostiging en techniek(en). Hieronder is een korte samenvatting van de drie projecten te lezen. De volledige rapportage kunt u hier downloaden (de mobiele en tablet versie is hier te downloaden).
Governance
Ten aanzien van bodemdaling wordt langzamerhand op verschillende plekken in Nederland de overstap van ‘weten’ naar ‘willen’ gemaakt. Hierbij horen ook keuzes over welke oplossingen verkend worden en welke handelingsperspectieven daarbij horen. Er wordt daarmee niet alleen gezocht naar technische maatregelen en financiering, maar ook naar governance-arrangementen. Dit geldt zowel voor het landelijk als voor stedelijk gebied. Gezien de complexiteit van de opgave is het niet mogelijk om een ‘blue-print’ van governance handelingsperspectieven voor bodemdaling te geven. Daarom is in dit project een ontwerpende aanpak - methodiek aanpak bodemdaling - ontwikkeld. Deze aanpak is bedoeld om actoren te helpen om een gezamenlijk beeld van het probleem en de achterliggende oorzaken in hun gebied te krijgen. Vervolgens helpt het bodemdalingscanvas om mogelijke strategieën te ontwikkelen en bouwstenen per strategie te concretiseren. De methodiek is ontwikkeld en getoetst in drie praktijkcases: Zaanstad, Rotterdam en de Middelburg- en Tempelpolder.
Bekostiging
Bekostiging is een belangrijk aspect van het omgaan met bodemdaling. Gemeenten kunnen putten uit het Gemeentefonds en de onroerende zaakbelasting. Provincies kunnen middelen halen uit het Provinciefonds, de motorrijtuigenbelasting en de grondwaterheffing. Bij de waterschappen is de watersysteemheffing relevant en voor het Rijk de algemene middelen en verontreinigingsheffing. Particulieren bekostigen herstelmaatregelen uit eigen inkomen, vermogen, hypotheek/lening of subsidies. Het huidige bekostigingsinstrumentarium is toereikend om de aanpak van bodemdaling te bekostigen. In de praktijk vormt niet zozeer het bekostigingsinstrumentarium het probleem als wel de politieke bereidheid een transitie te bekostigen in de omgang met bodemdaling. Het vrijmaken van middelen voor regulier onderhoud en beheer lukt in de praktijk wel. Voor een structurele aanpak zal er echter ook geinvesteerd moeten worden in een transitie in het omgaan met bodemdaling te bekostigen. Het beter gebruik maken van financieel-economisch instrumentarium zoals het werken met de principes van Life Cycle Costing en het hanteren van MKBA’s bodemdaling helpt hierbij.
Techniek(en)
Om bodemdaling te remmen of te stoppen is het nodig het veen te vernatten. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door huidige functies aan te passen op een natte situatie, bijvoorbeeld het introduceren van natte teelten.
In dit project ligt de focus op de transitie in het veenweidegebied van de melkveehouderij naar een economisch renderend bedrijfsmodel waarbij meer ruimte is voor natte teelten. Om te komen tot een economisch renderend bedrijfsmodel is naast productie ook een verdienmodel en governance nodig: er moet een markt zijn voor het product en wet- en regelgeving moet zijn afgestemd op productie en producten van natte teelten. De mogelijkheden voor afzet, productie, governance en financiering van producten uit natte teelt gewassen zijn nog in mindere mate inzichtelijk. Om meer inzicht te verkrijgen in de kansen en belemmeringen van de transitie naar een natte teelt is een stappenplan ontwikkeld. Dit stappenplan biedt handelingsperspectieven voor een succesvolle transitie van melkveehouderij naar een bedrijfsmodel waarbij meer ruimte is voor natte teelten.