Vanuit de NKB deelexpeditie MKBA’s bodemdaling zijn André Wooning en Irthe Noordegraaf aan de slag gegaan 
met een inventariserend onderzoek naar alle kennis die er is over kosten en baten van bodemdaling.
Wie zijn de mensen achter deze deelexpeditie en wat zijn we te weten gekomen over bodemdaling door dit dossier te analyseren?
Even voorstellen
André Wooning is milieueconoom en 20 jaar werkzaam bij Rijkswaterstaat. Hij houdt zich bezig met verschillende MKBA’s op het gebied van waterbeheer (waterveiligheid, kwantiteit). Daarnaast is hij extern docent milieueconomie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en eigenaar van een adviesbureau op het gebied van milieueconomie. André is geboren en getogen in Schoonhoven; “Ik weet wat bodemdaling in de praktijk betekent. Hoewel ik al bijna veertig jaar geleden verhuisd ben, is de Krimpenerwaard nog steeds mijn thuis: de open ruimte, het water en de kleinschalige verkaveling”.
Irthe Noordegraaf is milieueconoom en werkzaam bij Acacia Water. “Wij werken aan praktische en duurzame oplossingen voor water- en bodemvraagstukken wereldwijd. Dit betekent dat ik me bezig hou met de economische en financiële haalbaarheid van de maatregelen die wij adviseren. Een maatregel kan hydrologisch-technisch gezien de beste lijken, maar uiteindelijk moeten de oplossingen ook daadwerkelijk in de praktijk te brengen zijn.” Irthe vindt het bodemdalingsdossier ontzettend interessant, omdat daarin veel vraagstukken en belangen samenkomen. Daarin kunnen MKBA’s een belangrijke rol spelen om de juiste maatregelen zo objectief mogelijk in beeld te brengen. “Ook wij willen niet meerdere keren per jaar de stoep voor ons kantoor in Gouda ophogen…”
Kennis van kosten en baten belangrijk voor het bodemdalingsdossier
Bodemdaling is een ingewikkeld fysisch proces dat verschillende oorzaken heeft die niet tot individuen zijn terug te brengen, maar het heeft gevolgen die betrokkenen direct in hun portemonnee raken. Zo zijn huiseigenaren persoonlijk verantwoordelijk voor de schade aan hun woning. De maatschappelijke schade van bodemdaling is groot: van de bijdrage aan klimaatverandering tot funderingsschade, van kosten aan rioleringen en wegen tot kosten voor waterafvoer. De negatieve effecten van bodemdaling komen ergens anders terecht dan de baten en de negatieve effecten zijn niet direct door te vertalen in Euro’s.
Gouda maakt gebruik van de informatie vanuit de MKBA’s
Met name beleidsmakers en overheden zijn gebaat bij maatschappelijke kosten-baten analyses. Een kosten-batenanalyse geeft niet hét antwoord op de vraag wat beleidsmakers moeten doen, maar het moet wel inzicht geven in wat verstandig is, vanuit het algemeen belang. De gemeente Gouda heeft beleid met betrekking tot bodemdaling aangepast met ondersteuning van de uitkomsten van de MKBA. Informatie over kosten en baten kan gebruikt worden om belangrijke beslissingen te ondersteunen in regio’s waar risico’s van bodemdaling groot zijn en het aanpassen van beleid noodzakelijk is. De MKBA voor het Friese veenweidegebied heeft bestuurders inzicht gegeven wat een effectieve en efficiënte uitrolstrategie voor de aanpak van de bodemdalingsproblematiek is.
Grote belangstelling
“Wat we hebben gemerkt is dat het belang ontzettend groot is”, zegt Irthe Noordegraaf enthousiast. “Ontzettend veel geïnteresseerden meldden zich spontaan aan, dit ging eigenlijk vanzelf “. Het geeft aan hoeveel mensen betrokken zijn bij het dossier en hoeveel werkvelden het raakt. Ook is het binnen de bodemdaling community merkbaar dat de urgentie groot is door de aandacht voor kennisontwikkeling en -uitwisseling, maar het is nog zoeken naar de juiste manieren om dit aan het licht te kunnen brengen. In een MKBA komt eigenlijk alle kennis weer samen: de kennis van fysieke processen vertalen we in effecten voor de maatschappij en die proberen we onderling vergelijkbaar te maken.
Belangrijkste leerpunten vanuit de factsheet
Geconstateerd is dat Nederland voor hoge kosten komt te staan wanneer we geen bodemdalingsmaatregelen nemen. Met name in het stedelijk gebied zullen de kosten hoog oplopen, omdat de herstelkosten voor huiseigenaren, maar ook voor gemeenten heel erg hoog zijn. In het landelijk gebied zijn het met name de klimaateffecten die vernatting rendabel en maatschappelijk verantwoord maken. Daarnaast is bodemdaling een gebiedsspecifiek probleem, waar dus ook gebiedsspecifieke maatregelen voor nodig zijn. Wel zijn er nog veel openstaande vragen en onzekerheden rondom bijvoorbeeld de relatie CO2-uitstoot en bodemdaling, en ook kunnen we de effecten op cultuurhistorie nog niet goed wegen ten opzichte van de andere effecten. De gehele factsheet staat vermeld op de website van het NKB
Mee- en tegenvallers
Een meevaller was dat er in een korte tijd een mooi overzicht is verkregen van bestaande MKBA’s op het gebied van bodemdaling. Het helpt dat een MKBA een heel gestructureerd instrument is: uitgangspunten en aannames worden normaliter expliciet genoemd, en je ziet daardoor snel hoe verschillende studies zich tot elkaar verhouden. Daar tegenover staat dat uitspraken in het ene gebied niet automatisch voor het andere gebied gelden; uitkomsten kun je niet snel vertalen naar andere regio’s. Je zult dus steeds zelf goed onderzoek moeten blijven doen.
Vervolg
We moeten accepteren dat we niet alles onderzocht krijgen en dat we niet alle onzekerheden weg kunnen nemen. Daarom zouden we meer inzicht moeten krijgen in no- en low-regret maatregelen. De MKBA moeten we meer inzetten als instrument om de omvang en de timing van de maatregelen te bepalen. Zo kan de MKBA meer worden ingezet om adaptatiepaden te bepalen: wanneer schakelen we over op een ander strategie als blijkt dat maatregelen anders blijken uit te pakken dan we hadden verwacht. En ook wanneer de realiteit anders, of op een andere tijdsschaal, blijkt uit te pakken dan we hadden verwacht. Een link met ruimtelijke adaptatie ligt hiermee ook voor de hand: hoe gaan we om met woningbouw en andere ruimtegebruik in laaggelegen gebieden, en welke adaptatiepaden daarvoor verstandig zijn. Moeten maatregelen nu genomen worden of hebben we daar nog even de tijd voor? Welke gebieden hebben de hoogste prioriteit? “Een goede MKBA kan veel onnodige kosten achteraf voorkomen. Deze moet volgens ons dan ook vroeg in het besluitvormingsproces worden ingezet”; sluiten Irthe en André af.